|
Sosyal bilgiler dersi öğretme ve öğrenme stratejileri arasında düz anlatım, soru - cevap, tartışma, küme çalışması, problem çözme, eğitici ve eğlendirici oyunlar, bilgisayar destekli öğretim sayılabilir.
Öğrenme stratejileri temelde iki grupta incelenmektedir. Daha çok aktarma yaklaşımının yer aldığı öğretmenin merkezde olduğu, öğrencinin alıcı durumunda bulunduğu bir öğrenme ile öğrencinin merkezde yer aldığı ve öğrenme sürecine etkin biçimde katıldığı daha çok öğrencinin kendisine dayanan ve problem çözmesi gereken yoldur.
Bu öğrenme stratejilerine ek olarak öğrencilerin kendi öğrenmelerinde kullanabilecekleri; anlamayı güçlendirici, örgütleme, okuduğunu anlama stratejileri de vardır.
- Anlamayı Güçlendirici Strateji:
Bu yöntemde öğrenci sosyal bilgiler dersinin konularını okurken anlamasını kolaylaştırmak için anahtar sözcükler bulma, kafiye ya da ritim oluşturma, konunun baş harflerini düzenleme yöntemi kullanabilir. Örneğin; İlk Çağ'da Mezopotamya'da kurulmuş olan devletlerin isimlerini öğrenmek için "ASABE" (Asurlular, Sümerler, Akadlar, Babiller, Elâmlar) anahtar sözcüğü kullanılabilir.
Maddeler hâlinde ifade edilmiş olan bir metnin baş harfleriyle sözcük oluşturularak anlamlı kılınabilir. Örneğin; "TALEBEM" Karadeniz Bölgesi'nin yer altı kaynakları olarak öğrenilebilir. (Taşkömürü, Linyit, Bakır, Manganez). "ZÜHTİP" Ege Bölgesi'nin Türkiye ekonomisine birinci derecede katkısı olan tarım ürünlerini ifade edebiliriz (Zeytin, üzüm, haşhaş, tütün, pamuk).
- Örgütleme Stratejisi:
Örgütleme stratejisi gruplama, terim ya da düşünceleri bir araya getirme, metni küçük alt parçalara bölme, önemli düşünceleri belirlemeyi veya daha geniş bilgiden ana düşünceleri çıkarmayı içerir.
Sosyal bilgiler dersi konularının kavramları arasında bağlantı kurarak, tarihî olaylar arasında benzerlikler, ortak noktalar not alınarak, kavram haritası çizilebilir. Öğrenci bilgiyi şematize ederek kavram haritası oluşturulabilir. Eğer belirli bir dönemde yapılan antlaşmaları karşılaştırmalı olarak değerlendirmek istiyorsak kavram hartası en iyi yöntemdir. Antlaşmayı yapan ülkeler ve antlaşma tarihlerini bir kutuya yazdıktan sonra, altındaki boşluğa antlaşmada kabul edilen maddeleri yerleştiririz. Böylece tüm bilgiler bir arada göründüğü için sonuçlar daha kolay değerlendirilebilir.
Bazı konularda matris örgütleme yöntemi kullanılabilir. Matris yatay alanına tarihte geçen önemli olayları, dikey alanına ise bu olayların geçtiği yerleri, nedenlerini, sonuçlarını yazarak öğrenebiliriz. Örneğin;
OSMAN DEVLETİ'NİN YÜKSELİŞ DÖNEMİ
Yılı
Hükümdarı
Nedenleri
Sonuçları
Mısır'ın Fethi
Preveze Deniz Savaşı
Matris yöntemi bazı coğrafya konularında da rahatlıklı uygulanabilen bir yöntemdir. Bölgelerin nüfus miktarlarının artış oranları gibi.
- Okuduğunu Anlama Stratejisi:
Okuduğunu anlamada başarı, hızlı ve anlaşılır bir şekilde okumaya bağlıdır. Sosyal bilgiler konularını okurken niçin, nasıl, nerede, ne zaman, kim gibi sorular okuyanın kafasında merak uyandırmalıdır.
a) İnceleme: Konuyu okumadan önce başlık ve tabloları, şemaları gözden geçirmelidir. Atlaslardan, resimlerden, grafiklerden yararlanmalıdır. Önce konunun adı, alt başlıkları, amacı genel olarak gözden geçirilmelidir.
b) Başlıkları soruya dönüştürmek: Her sorunun cevabını bulmak için okumak gerekir. Konu hakkında cevaplar, sorular belirlenmelidir. Örneğin; Geçmiş yıllarda çıkmış olan OKÖSYS soruları konuyu öğrenmek amacıyla kullanılabilir. Bu sorular bizi okurken daha dikkatli olmaya yöneltecektir.
c) Okuma: Konunun her bölümünün, daha sonra bütününün ana düşüncesini bulmak için düzenlenir. Okurken önemli olayların nedenlerini ve önemli olaylar arasındaki etkileşim ve bunların günümüze kadar olan etkileri düşünülmelidir. Konu en az iki defa okunmalıdır. İlk okumada konudaki ana ve yan düşünceler tesbit edilir. Konu ile ilgili temel kavramlar ve terimler öğrenilir. Örneğin; Ulusal bağımsızlık, ulusal egemenlik, üniter devlet gibi bilinmeyen kavramlar ve terimler öğrenilmelidir. İkinci okumada ana ve yan düşüncelerin altları öğrenilmelidir. İkinci okumada ana ve yan düşüncelerin altları çizilerek metni okuma sırasında zihnimizde yer edinen soruların cevapları bulunmalıdır. Konu okunurken sayfa kenarlarına kendimize özgü işaretler konulabilir, not alınabilir. Örneğin; | önemli, || çok önemli, "A" araştır, ? öğretmene sor gibi. Böylece sorulara verilecek cevapların yazılması ile konunun tekrarı daha kolaylaşmış olacaktır.
Özetleme:
Özetleme ile metnin anlaşılması ve anımsanması kolaylaşır. Her başlık altındaki parçayı dikkatle okuduktan sonra metni oluşturan yardımcı fikirlerden, kendi cümlelerimizle kısa bir özet çıkartmalıyız. Bunu gerçekleştirmek yazının çatısını gösteren şemayı oluşturmak demektir. Böylece öğrenmeye aktif bir şekilde katılmış oluruz.
Tekrarlama:
Öğrenilenlerin doğru olup olmadığı denetlenmiş ve doğru olanlar pekiştirilmiş olacaktır. Tekrarlanan bilgilerin unutulma olasılığı azaldığı için düzenli olarak günlük tekrarın yapılması gereklidir. Konular kavrandıktan sonra, testler çözülmelidir. Yanlış yapılan sorulara tekrar bakılarak sorunun doğru cevabı ve sebebi mutlaka araştırılmalıdır. Bunun yapılması zamanla soruların yanlış yapılmasını önleyecektir.
Düz anlatım:
Uygulaması en kolay, fakat gerektiği gibi yapılması zor olan bir yöntemdir. Yöntem kısa sürede uygulanabilir. Özet bilgi sunulabilir, öğrenciye dinleme ve not almak becerisi kazandırılabilir.
Tartışma:
Öğrenci merkezli bir yöntemdir. Öğrencilere yaşantıları boyunca gerekli olacak davranışları kazanması sağlanabilir. Konu öğretmenin ya da bir öğrencinin yönetiminde yürütülür.
Soru - cevap:
Öğrenci daha etkindir. İletişimi iki taraflı olduğu için zaman kaybına yol açabilir.
Küme çalışması:
Sosyal bilgiler dersine ait bazı konuların öğrenciler tarafından araştırılarak anlatılmasıdır.
İş birlikli öğrenme:
Öğrencilerin sınıfta oluşturdukları karma kümelerle, ortak amacın gerçekleştirilmesinde birbirlerinden sorumlu oldukları ve küme başarısının buna göre belirlendiği öğrenme stratejisidir.
Problem çözme:
Herhangi bir konuda etmenleri değerlendirerek o an için en uygun olana kara vermektir.
Eğlendirici ve Eğitici Oyunlar:
Rol yapma, benzetim, ben kimim oyunu ve kart oyunlarından biri konuya uygulanarak öğretilebilir.
Bilgisayar Destekli Eğitim:
Her konu için özel yazılımlar ile hazırlanmış olan konuların birey tarafından uygulanmasıdır.
|